Een consumentencoöperatie is een onderneming die in handen is van de consumenten.
Het is wellicht het oudste type van een coöperatie en werd vaak opgericht om de prijs van het product/dienst te verlagen en/of de kwaliteit ervan te verhogen.
Sinds enkele decennia verenigen burgers zich ook in een coöperatie om een nieuw product of dienst op de markt te zetten. Consumenten worden dan vaak zelf producenten, vandaar dat we spreken over ‘prosumenten’ of consumenten 2.0. Een gekend voorbeeld zijn de energiecoöperaties.
Een onderdeel van dit type zijn de dorps- en buurtcoöperaties. Een dorps- of buurtcoöperatie is van en voor het dorp of de buurt. Dit is meestal een burgercoöperatie, al kan het zeker ook een multistakeholdercoöperatie zijn. De geografische afbakening maakt dat we dit type verder specificeren tot dorps- en buurtcoöperaties: de inwoners verenigen zich in een coöperatie om in te spelen op een lokale behoefte: lokale energievoorziening, een ontmoetingsruimte, een winkel, zorg etc.